HISTORIA
POZNAJ POCZĄTKI MRU
Koncepcja obrony obszaru położonego miedzy Odrą a Wartą narodziła się po przegranej przez Niemcy I wojny światowej. Postanowienia Traktatu Wersalskiego nakładały na pokonany naród niezwykle surowe przepisy. Armia została ograniczona do 100 tysięcy żołnierzy, zredukowano uzbrojenie, a także co istotne zakazywała Niemcom budowy fortyfikacji w rejonach przygranicznych. Organem nadzorującym przestrzeganie przepisów była Międzyaliancka Wojskowa Komisja Kontrolna posiadająca swoją siedzibę w Berlinie.
Polska jako sojusznik Francji, w przypadku wojny będzie próbowała zająć teren pomiędzy Wartą a Odrą, co odsłoni bezpośredni kierunek uderzenia na Berlin, a także wyjście na kierunki pomorski i śląski. Toteż Niemcy, aby nie dopuścić do straty terenu musieli maksymalnie przesunąć obronę nad granicę z Polską oraz przygotować koncepcję obrony całego obszaru. Dogodny moment następuje po likwidacji Wojskowej Komisji Kontrolnej w dniu 30 stycznia 1927 roku. Działania te intensyfikuje także dojście Adolfa Hitlera do władzy. W latach 1933-1934 opracowano zalążki obrony wschodniej granicy Niemiec.
Opracowano plan umocnienia obszaru funkcjonujący pod nazwą Czworokąta Odrzańskiego. Pozycja ta miała się składać z kilku linii obronnych usytuowanych południkowo oraz z dwóch pasów wzdłuż rzek Odry i Warty.
Niemcy uznali, że zanim ostateczne opracuje się plan umocnień, należy prowizorycznie ufortyfikować najważniejsze kierunki potencjalnego ataku. W wyniku prac terenowych stwierdzono, że najlepszym miejsce będzie linia jezior oraz rzeki Obry. Linia ta ciągnie się wzdłuż rzeczki Ołobok, jezior w okolicach Lubrzy, miejscowości Wysoka , jezior w okolicach Kurska, Chyciny, Bledzewa, Starego Dworku, następnie rzeką Obrą do Warty. Była to teren łatwy pod względem obrony dzięki dużej liczbie przeszkód naturalnych. Wiosną 1934 roku Niemcy rozpoczęli pierwsze prace. Polegały one głównie na budowie kanałów między jeziorami oraz wznoszeniu jazów i zapór spiętrzających wodę. Wzniesiono także specjalne przeszkody nad kanałami i rzekami. W trakcie prac o charakterze hydrotechnicznym wznoszono pierwsze schrony betonowe. Były to niewielkie obiekty uzbrojone w karabin maszynowy oraz będące jednocześnie ukryciem dla działka przeciwpancernego. Wznoszono je głównie przy najważniejszych szlakach komunikacyjnych oraz jako obronę przeszkód hydrotechnicznych. W trakcie prac, latem 1935 roku oraz w wyniku opracowania ostatecznego plany budowy frontu ufortyfikowanego, zarzucono wznoszenie lekkich schronów, których wartość bojowa była niewielka. Niemcy zaczęli wznosić duże obiekty bojowe. Było one znacznie lepiej uzbrojone, a także z racji ich grubszych ścian były bardziej odporne na ostrzał przeciwnika. Każdy z tych schronów posiadał indywidualny projekt dostosowany do topografii terenu oraz zadań obronnych.
Zdawano sobie sprawę, że pomimo wzmocnienia Linii Niesłysz-Obra dodatkowymi, mocniejszymi schronami, nadal ochrona Bramy Lubuskiej jest niewystarczająca. 28 maja 1935 roku Inspektor Saperów i Fortyfikacji, gen. Otto Förster przedstawił koncepcję pełnego ufortyfikowania obszaru. Plan ten przewidywał wybudowanie potężnej linii obronnej składającej się dużej liczby obiektów bojowych, uzbrojonych i wyposażonych w najlepsze ówcześnie uzbrojenie, systemu zapór przeciwpancernych i przeciwpiechotnych. W czasie wizyty Adolfa Hitlera 30 października 1935 roku w miejscowości Wysoka, na placu bodowy obiektu 516 ostatecznie zatwierdzono plan budowy Łuku Ufortyfikowanego Odry i Warty (niem. Festungsfront Oder Warthe Bogen).
Całość założenia liczyła ponad 80 kilometrów. Łuk Ufortyfikowany podzielony został na trzy odcinki: północny, centralny i południowy. Na każdym z tych odcinków planowano budowę około 100 obiektów bojowych. Odcinek północny zaczynał się od wioski Kursko, w kierunku północnym do Warty (okolice miasta Skwierzyna), odcinek południowy od miejscowości Lubrza w kierunku południowym do Odry. Cechą charakterystyczną tych odcinków była duża liczba rzek, jezior oraz terenów podmokłych. Ułatwiło to Niemcom zadanie w trakcie umacniania tych terenów. Z punktu widzenia strategicznego najważniejszy był odcinek centralny (okolice wiosek Boryszyn, Wysoka, Kęszyca i miasta Międzyrzecz). Był to teren pozbawiony naturalnych przeszkód wodnych.
Plan ufortyfikowania obszaru zakładał wybudowanie ponad 100 obiektów bojowych, w większości połączonych ze sobą systemem podziemnych korytarzy spiętych głównym korytarzem w jedną całość. Uzbrojenie schronów stanowić miały karabiny maszynowe, miotacze ognia, granatniki automatyczne oraz armaty w bateriach artyleryjskich i działka przeciwpancerne w kazamatach pancernych.
Budowa Łuku Ufortyfikowanego rozpoczęła się w 1936 roku. Pracy wykonywały specjalistyczne firmy budowlane, a dla pracowników powstały obozy i kwatery mieszkalne. Budowę rozpoczęto od wznoszenia obiektów o odporności B, które stanowiły szkielet całej pozycji. Były także łatwiejsze i szybsze w budowie. Główne uzbrojenie schronów stanowiły karabiny maszynowe umieszczone w kopułach trzystrzelnicowych oraz
w sześciostrzelnicowych. Dodatkowym wsparciem był miotacz ognia FN oraz granatnik automatyczny M19 (nie wszystkie schrony go posiadały). Na przedpolu obiektów powstała ciągła zapora przeciwpancerna, zwana dziś zębami smoka. Na odcinku południowym
i północnym przeszkodę stanowiły cieki wodne i jeziora, wzmocnione krótkimi kanałami.
W roku 1937 rozpoczęto wznoszenie zasadniczych schronów o odporności A. Jednak z racji zmiany planów dotyczących działań na wschodzie, przeniesieniem ciężaru prac fortyfikacyjnych na granicę z Francją oraz rozkazem Hitlera w połowie 1938 o wstrzymaniu całej budowy, osiągnięto kompromis i postanowiono doprowadzić Front Ufortyfikowany do gotowości bojowej. Pracami wykończeniowe oraz budowę schronów uzupełniających pozycję powierzono Organizacji Todt. Wszelkie działania przerwano ostatecznie w połowie 1939 roku.
Większa część obiektów na odcinku centralnym miała zostać połączona systemem podziemnych korytarzy. Plan zakładał wybudowanie ponad 35 km tuneli, co większości udało się zrealizować). Tunele drążono metodą górniczą około 20-50 m pod ziemią w zależności od topografii terenu. Pod obiektami wybudowano systemy koszarowe z komorami amunicyjnymi, technicznymi oraz socjalnymi, które ze schronami łączył szyb wyposażony w klatkę schodową i windę towarową. Wszystkie dzieła spięła w całość tzw. Główna Droga Ruchu. Tunele, aby były odporne na ciśnienie górującej nad nimi ziemi posiadały kształt owoidalny. W posadzkach tuneli umieszczone były tory dla kolejki, natomiast pod nią biegł system odwadniający.
Aby ułatwić komunikację wzdłuż głównego korytarza i w korytarzach komunikacyjnych wybudowano 18 dworców kolejowych. Ogromne masy ziemi które wydobywano z wydrążonych korytarzy były wykorzystywane do poprawiania konfiguracji terenu.
Po wybuchu II wojny światowej, place budowy na całkowicie opustoszały. Niemcy przypomnieli sobie o umocnieniach, gdy od rozpoczęła się kampania nalotów dywanowych na niemieckie zakłady i fabryki. W lecie 1943 roku rozpoczęto lokowanie w systemie podziemnym linii remontowej silników Daimler. Pracę montażowe wykonywali robotnicy przymusowi z okupowanych przez Niemcy terenów Europy, głównie byli to Polacy oraz radzieccy jeńcy wojenni. Na potrzeby tej działalności wykorzystywano wcześniejsze obozy z okres budowy, między innymi w miejscowości Wysoka i Boryszyn.
Od połowy 1944 roku przystąpiono do przygotowania umocnień do obrony w związku z nadciągającymi wojskami rosyjskimi. W pierwszej kolejności skupiono się na rozbudowie fortyfikacji polowych oraz postawieniu schronów typu Ringstand 58c. Zabrakło czasu na podjęcie na nowo rozbudowy pozycji o cięższe schrony.